Nguyên nhân phổ biến gây cháy, nổ trong hộ gia đình hiện nay chủ yếu xuất phát từ việc sử dụng điện, gas và nguồn nhiệt không an toàn. Nhiều gia đình vẫn sử dụng dây dẫn điện cũ, không có cầu dao hoặc aptomat bảo vệ, đồng thời dùng cùng lúc nhiều thiết bị công suất lớn khiến hệ thống điện bị quá tải, dễ chập cháy. Thói quen sạc điện thoại, xe điện qua đêm, đặt các thiết bị điện sát vật liệu dễ cháy cũng là nguyên nhân thường gặp. Bên cạnh đó, rò rỉ khí gas, quên khóa van sau khi nấu ăn hoặc đặt bếp gần rèm cửa, vách gỗ là những yếu tố dễ gây cháy nổ trong khu dân cư. Ngoài ra, việc đốt hương, thắp nến, đốt vàng mã thiếu an toàn, đặt bàn thờ sát tường, tích trữ xăng dầu, sơn, bình gas mini trong nhà cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Đáng lo ngại hơn, nhiều hộ vẫn chưa trang bị bình chữa cháy, không có lối thoát hiểm hoặc chưa được tập huấn kỹ năng thoát nạn, khiến việc ứng phó khi xảy ra cháy gặp nhiều khó khăn.
Để bảo đảm an toàn cho gia đình, mỗi người dân cần chủ động thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng cháy, chữa cháy tại chỗ. Hệ thống điện trong nhà phải được kiểm tra thường xuyên, thay thế dây dẫn hư hỏng, không câu mắc tùy tiện và hạn chế sử dụng đồng thời nhiều thiết bị có công suất lớn. Nên lắp đặt cầu dao, aptomat tự động ngắt khi quá tải và rút phích cắm thiết bị điện khi không sử dụng hoặc trước khi ra khỏi nhà. Đối với bếp gas, cần đặt ở nơi thông thoáng, luôn có người trông khi nấu nướng, đồng thời khóa van gas trước khi đi ngủ hoặc ra ngoài. Khi phát hiện mùi gas, tuyệt đối không bật tắt thiết bị điện, không dùng bật lửa, mà phải mở cửa thông gió, khóa van và nhanh chóng rời khỏi khu vực nguy hiểm.
Một số biện pháp phòng cháy chữa cháy tại các gia đình
Trong sinh hoạt tín ngưỡng, việc thờ cúng và đốt vàng mã cần được thực hiện đúng quy định, bảo đảm an toàn. Bàn thờ phải đặt nơi cao ráo, cách xa rèm cửa, giấy, vải và các vật dễ cháy khác; sử dụng chân nến, đèn điện an toàn. Khi đốt vàng mã cần chọn nơi trống trải, có người trông coi và chuẩn bị sẵn nước hoặc bình chữa cháy để xử lý kịp thời nếu xảy ra sự cố. Các hộ gia đình tuyệt đối không tích trữ xăng, dầu, sơn, cồn, bình gas mini hay hóa chất dễ cháy trong khu vực sinh hoạt. Đối với hộ kinh doanh có liên quan đến nhiên liệu, phải bố trí khu vực riêng biệt, đảm bảo điều kiện an toàn cháy nổ.
Bên cạnh việc phòng ngừa, các gia đình cũng cần trang bị phương tiện chữa cháy tại chỗ như bình chữa cháy xách tay, chăn chữa cháy, thang dây thoát hiểm, nhất là đối với nhà ống hoặc nhà cao tầng. Các thành viên trong gia đình cần được hướng dẫn và tập luyện thường xuyên cách sử dụng những phương tiện này. Việc bố trí lối thoát hiểm hợp lý là yếu tố hết sức quan trọng. Không nên bịt kín cửa sổ, cửa ra vào, đồng thời cần có ít nhất hai hướng thoát nạn để bảo đảm an toàn. Việc lắp đặt chuông báo cháy, đèn chiếu sáng khẩn cấp và bảng chỉ dẫn lối thoát hiểm cũng rất cần thiết để kịp thời cảnh báo, hướng dẫn thoát nạn khi có sự cố xảy ra.
Các thao tác cần thiết khi xảy ra cháy mà người dân cần làm
Khi xảy ra cháy phải giữ bình tĩnh, nhanh chóng báo động cho mọi người biết và gọi ngay số 114 hoặc thông báo cho chính quyền địa phương gần nhất. Nếu có thể, cần nhanh chóng ngắt điện, khóa van gas để hạn chế cháy lan. Trong trường hợp đám cháy nhỏ, có thể sử dụng phương tiện chữa cháy sẵn có như bình bột, bình CO₂, cát, nước hoặc chăn ướt để dập tắt. Tuy nhiên, tuyệt đối không dùng nước để chữa cháy khi nguồn lửa xuất phát từ điện hoặc xăng dầu, vì có thể gây nguy hiểm. Nếu ngọn lửa lan rộng và không thể khống chế, cần nhanh chóng tìm lối thoát nạn an toàn. Khi di chuyển trong khu vực có khói, cần cúi thấp người, dùng khăn ướt che mũi, miệng để tránh hít phải khí độc. Nếu lửa chặn lối ra, hãy tìm đường khác như cửa sổ, ban công, sử dụng thang dây hoặc buộc vải thành dây để thoát ra ngoài. Tuyệt đối không trốn trong phòng kín hay nhà vệ sinh. Hãy ưu tiên giúp người già, trẻ nhỏ, người khuyết tật thoát ra trước và tuyệt đối không quay lại lấy tài sản. Sau khi ra khỏi khu vực cháy, các thành viên trong gia đình cần tập trung tại vị trí an toàn, kiểm tra quân số và chờ lực lượng chức năng đến hỗ trợ.
Song song với việc phòng cháy, người dân cũng cần trang bị kiến thức, kỹ năng cơ bản về cứu nạn, cứu hộ để xử lý kịp thời các tình huống khẩn cấp. Khi có người bị ngạt khói, phải nhanh chóng đưa ra nơi thoáng khí, nới lỏng quần áo và thực hiện hô hấp nhân tạo nếu cần. Khi có người bị bỏng, cần làm mát vết thương bằng nước sạch, không bôi thuốc hoặc chất lạ lên vùng bỏng. Trường hợp có người bị thương, chảy máu, cần cầm máu tạm thời và báo ngay cho cơ quan y tế.
PCCC và CNCH không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng mà còn là nghĩa vụ và quyền lợi của mỗi người dân. Mỗi hộ gia đình cần chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và xử lý kịp thời khi có sự cố xảy ra để hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và tài sản. Mỗi người hãy biến kiến thức phòng cháy, chữa cháy thành hành động thường xuyên trong cuộc sống hằng ngày, bắt đầu từ những việc nhỏ nhất như tắt điện, khóa gas, không đốt vàng mã gần nhà ở, không để vật dễ cháy gần nguồn nhiệt. Khi toàn dân đều nâng cao ý thức và chủ động thực hiện tốt công tác phòng cháy, chữa cháy, chúng ta sẽ góp phần xây dựng một cộng đồng dân cư an toàn, văn minh, xanh, sạch, đẹp và phát triển bền vững./.